Ogród bez barier.
Istotą hortiterapii jest kontakt z roślinami. Ich różnorodny zapach, smak oraz faktura są głównymi bodźcami pobudzającymi zmysły człowieka. Osoby starsze oraz niepełnosprawne ruchowo nie mogą swobodnie uprawiać i pielęgnować roślin w gruncie. Specjalnie dostosowana mała architektura w ogrodach terapeutycznych sprawia, że wszelkie trudności ruchowe nie stanowią bariery dla uczestników zajęć hortiterapeutycznych. Dzięki zastosowaniu uprawy na stołach oraz podwyższonych zagonach, jest możliwy bezpośredni kontakt z uprawianymi roślinami oraz podłożem. Niepełnosprawność ruchowa nie staje się powodem frustracji, zebrane plony i samodzielnie wyhodowane piękne kwiaty dają satysfakcję. Wykonywanie czynności, które wcześniej nie były możliwe, dodają pewność siebie. Stosując uprawę na podwyższonych zagonach i stołach hortiterapia staje się jeszcze ciekawsza oraz bardziej efektowna jako metoda wspierająca leczenie. Dodatkowo stoły i zagony stanowią ważny walor estetyczny oraz dekoracyjny w przestrzeni ogrodu, a zebrane plony pochodzą z nieskażonego podłoża, co jest istotne zwłaszcza w uprawach prowadzonych na terenie miast.
Czym są podwyższone zagony?
Podwyższone zagony (rabaty) to „skrzynie” bez dna wypełnione podłożem. Do ich konstrukcji można zastosować drewno, cegły, beton, metal, naturalny kamień oraz tworzywa sztuczne. Wielkość rabat powinna być dostosowana do potrzeb i możliwości użytkowników.
Rodzaje podwyższonych zagonów, które można wykorzystać w hortiterapii
Wyróżnia się trzy podstawowe typy podwyższonych zagonów o wysokości 15-30 cm, 40-50 cm i 75-90 cm oraz stoły uprawowe. Szerokość podwyższonych zagonów przy dostępie z jednej strony nie powinna przekraczać 60 cm, a przy dostępie z dwóch stron 120 cm. Można także zastosować różnego rodzaju pojemniki, np. wysokie donice, beczki, wiadra. Rośliny do uprawy wybiera się na podstawie wielkości i wysokości danego zagonu. Należy pamiętać aby rośliny niższe sadzić z brzegu, a wyższe dalej od krawędzi. Zaletą podwyższonych rabat jest wolne przesychanie podłoża.
Zagony o wysokości 15-30 cm mają najmniej skomplikowaną konstrukcję, jest to z reguły prostokątna rama wykonana z desek. Dzięki wyniesieniu ponad poziom gruntu uprawa roślin jest bardziej swobodna. Prace nie wymagają dużego schylania się, co odciąża kręgosłup. Na niskich zagonach można prowadzić uprawę wysokich warzyw wymagających palikowania np. pomidory. Najlepsze zastosowanie znajdują w terapii ogrodniczej prowadzonej dla dzieci.
Rabaty o wysokości 40-50 cm, są przeznaczone dla osób, które muszą zachować pozycję siedzącą przy pielęgnacji roślin. Brzeg ramy musi być szeroki na 25-45 cm tworząc miejsce siedzące na całej długości lub na fragmencie zagonu tak, aby był całkowity dostęp do uprawianych roślin.
Trzeci rodzaj podwyższonych zagonów o wysokości od 75 do 90 cm służy do pielęgnacji roślin w pozycji stojącej.
Stoły uprawne
Stoły uprawne przeznaczone są dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Ich minimalna wysokość to 85 cm, a maksymalna 94 cm. Długość stołu nie powinna przekraczać 4 metrów a szerokość przy dostępie z dwóch stron 120 cm. Minimalna grubość podłoża to 15 cm. Stoły uprawne mogą mieć różny kształt w przekroju (prostokątny, lejkowaty, z użyciem specjalnej formy dopasowanej kształtem do osoby siedzącej na wózku). Konstrukcja stołu powinna umożliwiać maksymalne zbliżenie do uprawianych roślin przy zachowaniu swobody ruchów. Stoły mogą być przymocowane na stałe do gruntu lub przesuwne.
Mała praktyczna wskazówka 😉
Przy projektowaniu kilku podwyższonych zagonów oraz stołów w ogrodach terapeutycznych należy pamiętać o odpowiedniej rozstawie i utwardzonej, antypoślizgowej nawierzchni. Odległość między stołami powinna zapewnić swobodne manewry wózkiem, czyli 160 – 200 cm. Warto zadbać o zacienienie zagonów na czas trwania zajęć terapeutycznych.
Jakie wybrać rośliny?
Do upraw na podwyższonych zagonach i stołach nadaje się bardzo wiele gatunków i odmian roślin. Mogą to być rośliny ozdobne i użytkowe. Przy ich doborze należy wziąć pod uwagę przede wszystkim predyspozycje i potrzeby osoby, która będzie się zajmowała uprawą i pielęgnacją. Ważnym czynnikiem jest głębokość podłoża, na stołach uprawnych będzie ona znacznie mniejsza niż dla wysokich zagonów. W hortiterapii zaleca się stosowanie ziół o intensywnym zapachu i różnej fakturze pobudzające zmysły. Sezonowe kwiaty jednoroczne, które można następnie wykorzystać do układania bukietów oraz warzywa i rośliny jagodowe, z których można wykonać potrawy lub przetwory na kolejnych hortiterapeutycznych zajęciach.
Podwyższone zagony i stoły są stałymi elementami w zagranicznych ogrodach terapeutycznych. Coraz częściej są stosowane również w Polsce jednak nadal są mało powszechne i trudno dostępne.
Gabriela