Pod tym długim tytułem kryje się książka o skromnej objętości (160 str.) zasługująca na uwagę zarówno hortiterapeutów jak i innych osób planujących prowadzenie zajęć terapii ogrodniczej dla najmłodszych. Autorka – Maria Kuleczka-Raszewska doktor nauk o kulturze fizycznej i doświadczona terapeutka – przygotowała 20 scenariuszy takich zajęć. Integralną częścią książki jest płyta CD z piosenkami napisanymi przez autorkę. Zostały one wplecione w zaprezentowane scenariusze zajęć jako element wzbogacający o wątki muzykoterapeutyczne.
Według naszej aktualnej wiedzy jest to pierwsza publikacja tego typu na polskim rynku książki. Cieszy każdy zwiastun rosnącego zainteresowania tym tematem wśród wydawców i wdzięczni jesteśmy wydawnictwu Engram za nią i za propozycję jej zrecenzowania i egzemplarze dla naszych Czytelników. Więcej informacji na końcu artykułu.
Autorka w założeniach ogólnych , przedstawionych w rozdziale pierwszym, wskazuje na podstawowe kierunki terapeutycznego oddziaływania hortiterapii na dzieci: (str. 13)
– przeciwdziałanie pogłębianiu zaburzeń w rozwoju psychoruchowym dziecka z głębszą niepełnosprawnością ruchową,
– wspieranie dziecka w optymalnym wykorzystaniu potencjału rozwojowego, jakim dysponuje w różnych obszarach np.:funkcji poznawczych, małej I dużej motoryki, komunikacji I socjalizacji,
– wspieranie dziecka w osiąganiu niezależności,
– organizowanie przestrzeni dziecka, tak by nadawać mu poczucie sprawczosci I mozliwości wpływu na przyrodę.
Określa także w skrótowy sposób cele, metody i formy pracy, opisuje organizację zajeć, sposoby diagnozowania i oceny postępów dziecka oraz to jakie są oczekiwane efekty tej formy terapii.
Rozdział drugi w całości poświęcony został charakterystyce środków dydaktycznych. Uwagę zwraca inspirujące przywołanie żywiołów. Znaczna część tekstu poświęcona jest opisowi materiału przyrodniczego z podziałem na części roślin z opisem 14 gatunków roślin zielarskich. Kolejne krótkie podrozdziały traktują o metodach stosowanych w hortiterapii: sylwoterapii, aromaterapii, chromoterapii i litoterapii. Tu drobną słabością merytoryczną jest powoływanie się autorki na publikacje spoza nurtu wydawnictw naukowych. Ma to miejsce w jednym przypadku gdy pisze o sylwoterapii. Ostatni podrozdział wspomina o narzędziach i sprzęcie ogrodniczym. Dla doświadczonych terapeutów stosujących terapię ogrodową i dyplomowanych hortiterapeutów wiedza ta będzie raczej przywołaniem znanych treści. Dla zaczynających pracę w tym nurcie stanowić może pewne ramy porządkujące, które jednak należy uzupełnić dodatkową wiedzą ogrodniczą ukierunkowaną na hortiterapię.
Rozdział trzeci, najobszerniejsza część publikacji, prezentuje treści programowe, dostosowanych do potrzeb dzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną. Odnoszą się one do szerokiego spektrum oddziaływań uwzględniając wszystkie sfery rozwojowe:
– Pobudzanie zmysłów, procesy poznawcze
– Motoryka mała
– Rozwój emocjonalno-społeczny
– Koordynacja wzrokowo-ruchowa, sprawność manualna.
– Komunikacja, rozwój mowy
Następnie w 18 punktach przedstawiona zostaje optymalna budowa zajęć sprzyjajaca budowaniu poczucia bezpieczeństwa dzięki zastosowaniu znanego schematu. Po tym zaprezentowane zostają propozycje aktywności hortiterapeutycznych w praktycznycm podziale na pory roku. Cieszy uwzględnienie zimy jako czasu w którym również warto być na dworze. Aktywności te, co szczególnie cenne, uporządkowane zostały zgodnie z tym jak wpływają na ww. sfery rozwoju dziecka. Może być to bardzo pomocne dla terapeutów planujących zajęcia z dziećmi potrzebującymi intensywniejszej pracy w odniesieniu do konkretnych deficytów a nie mających doświadczeń z aktywnościami np. o charakterze ogrodniczym.Zaproponowana lista jest bogata i zawiera ciekawe propozycje. Ujawnia ona bogactwo doświadczeń autorki, którymi dzieli się z czytelnikami.
Po tym przechodzimy już do tytułowych 20 scenariuszy zajęć czyli “ sytuacji edukacyjno-terapeutycznych”. Zostały one konsekwentnie podzielone zgodnie z porami roku.
Każdu scenariusz opisany jest według czytelnego schematu:
– Temat
– Cele główne
– Cele operacyjne
– Metoda ośrodków pracy wspomagana elementami metod
– Formy organizacyjne
– Środki dydaktyczne
– Przebieg zajęć
Zapoznanie się z powyższym schematem i tematyką zajęć z pewnością ułatwi hortiterapeutom tworzenie własnych scenariuszy inspirowanych wiedzą autorki. Cenne dla nich jest również wskazanie na bogactwo metod, którymi uzupełniana może być terapia ogrodowa. Pojawiają się one tutaj w postaci haseł, niemniej zachęcają do pogłębiania wiedzy I dalszych studiów.
Końcowe części książki to:
“Wykaz źródeł I tekstów wybranych piosenek według scenariuszy”
“Teksty piosenek do wykorzystania według kolejnosci na płycie CD”
“Literatura”
“Załączniki
“Arkusze diagnostyczne odzwiarciedlające umiejętnosci dziecka z niepełnosprawnoscią intelektualną”
Książka ta stanowić może praktyczną pomoc dla planujących prowadzenie zajęć zarówno według zaproponowanych scenariuszy zajęć hortiterapeutycznych jak dla osób opracowujących własne scenariusze do dalszego wykorzystania. Z uwagi na niewielką objętość treści prezentowane są w sposób skrótowy, bez wnikania w szczegóły niemniej widać wyraźnie osobiste zaangażowanie i bogactwo doświadczenia autorki. Zastosowała ona prosty i zrozumiały język a struktura publikacji jest klarowna i logiczna co ułatwia zapoznawanie się z treścią oraz wyszukiwanie informacji na bieżąco.
Pozytywnym dodatkiem, wynikającym z jej zainteresowań, jest płyta z piosenkami. Polecamy zatem zwrócić uwagę na włączenie muzykoterapii w zajęcia ogrodoterapii. Warto pomyśleć o tym w kontekście planowania zarówno zajęć z dziećmi jak i z dorosłymi. Zwrócenie uwagi na doznania dźwiękowe jest inspirujacycm elementem proponowanych scenariuszy. Należy również docenić fakt wprowadzenia ilustracji. Ich autorką jest Beata Żaczek. Jej sympatyczni bohaterowie przedstawieni są w trakcie “sytuacji edukacyjno-terapeutycznych” czyli podczas zabaw w ogrodzie, sadzenia i doglądania roślin, poznawania przyrody. Ich obecność na kartach książki uprzyjemnia korzystanie z niej .
We wstępie autorka wspomina o “nauczycielu” jako o adresacie niniejszej książki. Na czwartej stronie okładki opisana została ona jako “…rodzaj poradnika dla osób pracujących z dziećmi niepełnosprawnymi autystycznymi”. Czy zatem adresat to wychowawca w przedszkolu integracyjnym? Czy posiada wystarczającą wiedzę dotyczącą szczególnych potrzeb dzieci z niepełnosprawnoscią sprzężoną i autyzmem? Sądzę, że jest to niewyrażone wprost założenie książki. A wynika ono z pewnych ustaleń prawnych określających wykształcenie osób pracujacych w placówkach, do których uczęszczają dzieci niepełnosprawne. Zatem osoby te mają już adekwatną wiedzę dotyczącą ww. potrzeb a książka ta ma stanowić dla nich inspirację i uzupełnienie wiedzy dot. ogrodoterapii. Niemniej brakuje pewnego sprofilowania treści w książce wskazującej na ich specjalizację.
Scenariusze zajęć hortiterapeutycznych dla przedszkolaków są interesujące i opracowane z pieczołowitością. Jednak brak w nich bezpośredniego nacisku na kwestie związane z niepełnosprawnością. Wydźwięk książki jest uniwersalny choć tytuł sugeruje coś innego. Dla nauczycieli, wychowawców i doświadczonych terapeutów zawarta w książce wiedza będzie wartościową inspiracją rozszerzającą zbiór stosowanych metod. Jednak zaczynajacy swą drogę hortiterapeuci szukający wzorów postępowania ukierunkowanych ściśle na potrzeby dzieci niepełnosprawnych mogą poczuć pewien niedosyt.
Podsumowując, bardzo cieszymy się że pojawiła się niniejsza publikacja. Mamy nadzieję, że za nią przyjdą następne przedstawiające scenariusze zajęć i te łączące temat hortiterapii oraz pracy z osobami o różnych potrzebach. Być może sama autorka “Ogrodoterapii” Pani Maria Kuleczka – Raszewska zdecyduje się na napisanie kolejnej książki, w której obszerniej opowie o swoich bezpośrednich doświadczeniach uwzględniając specyfikę pracy z dziećmi niepełnosprawnymi. Pozycja taka z pewnością zostałaby gorąco przyjęta przez środowisko hortiterapeutów, oraz jak podejrzewamy, przez rodziców którzy potrzebują nieco zachęty i pomocy by móc zacząć przybliżać korzyści ogrodoterapii własnym dzieciom.
To że osoba z tak wielkim dorobkiem postanawia pisać o pożytkach ze stosowania hortiterapii samo w sobie jest bardzo silnym sygnałem dla środowiska pedagogów i wychowawców. Wskazuje ono na przydatność i skuteczność metody.
Warto by publikacja ta dotarła do wychowawców przedszkolnych i tym samym zachęciła ich do prowadzenia zajęć ogrodowych ze wszystkimi podopiecznymi wiosną, latem, jesienią a nawet zimą. Placówki przedszkolne bardzo często dysponują terenami zielonym. Wspaniale byłoby gdyby choć część z nich przeznaczyć na drobne uprawy tak by dzieci mogły doświadczyć radości z obserwacji przyrody i własnych sukcesów ogrodniczych.
Anna Kalina-Gagnelid
Osoby zainteresowane książką prosimy o przesłanie krótkiego tekstu o tym czym jest dla nich hortiterapia i uzasadnienia dlaczego egzemplarz „Ogrodoterapii” powinien trafić właśnie do nich. Autorów najciekawszych tekstów nagrodzimy książką. Informacje o naszej decyzji nagrodzeni otrzymają mailem 30 stycznia. Prosimy w tytule wpisać „Konkurs”. Nasz adres: kontakt (at) ogrodleczy.pl. Czekamy na maile od WAS!!!