Sensoryczny plac zabaw dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu przy Zespole Placówek Edukacyjnych w Olsztynie

Sensoryczny plac zabaw w Zespole Placówek Edukacyjnych to innowacyjne miejsce zabawy i terapii dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Zaprojektowany został przez firmę Artefakty- Galeria sztuki użytkowej i fotografii z Krakowa. We wrześniu 2013r. projekt zrealizował Barnaba Wojtowicz- Szczotka- architekt wnętrz, absolwent krakowskiej ASP. W październiku bieżącego roku sensoryczny plac zabaw otrzymał w wyniku konkursu nazwę „Zakątek Wrażeń”. Nazwa nawiązuje do funkcji tego miejsca.

„Zakątek wrażeń” powstał dla dzieci z autyzmem, wychowanków i uczniów Zespołu Placówek Edukacyjnych w Olsztynie. Autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwoju, które dotyka w szczególności trzech sfer funkcjonowania człowieka: utrudnia komunikowanie się, nawiązywanie i utrzymywanie relacji społecznych, oznacza również specyficzne zachowania i zainteresowania. Dzieci z autyzmem mają szczególne trudności z przetwarzaniem i interpretowaniem bodźców zmysłowych. Wskutek nadwrażliwości lub podwrażliwości poszczególnych zmysłów (wzroku, słuchu, smaku, węchu, czucia, bądź zmysłu równowagi), mogą interpretować otaczającą je rzeczywistość w odmienny sposób. Neutralne dla osób zdrowych bodźce- jak otwarta przestrzeń z dużą ilością elementów, cienie drzew, natłok odgłosów otoczenia, mnogość zapachów- przez dziecko z autyzmem mogą być odbierane jako bardzo silne, angażujące całą uwagę, czasem zagrażające. Powoduje to u dzieci z autyzmem szereg zachowań trudnych, społecznie nieakceptowanych- jak płacz, krzyk czy agresja. Równolegle (często u tych samych dzieci) niektóre bodźce zmysłowe mogą być odbierane jako zbyt słabe, mało wyraziste. Stąd obserwuje się zachowania o charakterze powtarzalnym, jak: kołysanie, obracanie się w kółko (silne bodźce wzrokowe), wprowadzanie przedmiotów w powtarzalny ruch, podskoki, obwąchiwanie przedmiotów i osób, zjadanie niejadalnych rzeczy, zamieranie w bezruchu i koncentrowanie całej uwagi na zapachu, czy dźwięku, wywoływanie hałasu i inne. W ten sposób osoby autyzmem poznają otoczenie. Prezentują jednak tym samym zachowania nieprawidłowe pod względem ilości i jakości. Takie sytuacje zdarzają się często na ogólnodostępnych placach zabaw. Powodują one izolację społeczną dzieci z autyzmem, wyraźnie przez nie odczuwalną. Jeżeli dodamy do tego ogromne trudności, jakie sprawia im komunikowanie swoich potrzeb, emocji i opinii, a także rozumienie zasad rządzących relacjami międzyludzkimi, nietrudno o wniosek, że miejsce zabawy i wypoczynku powinno być dla nich zorganizowane inaczej.

Poprzez dostarczanie wrażeń zmysłowych w kontrolowany sposób dziecko z autyzmem ma możliwość „oswoić się” z nimi, doświadczyć tyle stymulacji, ile potrzebuje, pozbyć się poczucia niepewności lub lęku. Tym, co dzieciom z autyzmem daje poczucie bezpieczeństwa i komfortu jest stałość i przewidywalność otoczenia. Przejrzysta struktura i znajoma przestrzeń dają pewną stabilność ich obrazowi świata, są też ważnym elementem terapii. W przewidywalnym otoczeniu, z jasno określonymi zasadami dzieci te łatwiej przyswajają sobie nowe umiejętności, co więcej ujawniają i komunikują swoje emocje i potrzeby- również potrzebę bycia z drugim człowiekiem.

Projektowi sensorycznego placu zabaw od samego początku przyświecała myśl, by było to miejsce dostosowane do potrzeb dzieci z autyzmem. „Zakątek Wrażeń” to wielowarstwowy plac zabaw umiejscowiony między trzema budynkami. Wyraziste sprzęty, kolorystycznie odcinające się od tła, rozmieszczone na stosunkowo niewielkiej przestrzeni, zostały zaprojektowane tak, by dziecko mogło samo dostarczać sobie potrzebnych bodźców  w trakcie zabawy. Dużym atutem, jeśli chodzi o wrażenia sensoryczne, są w tym miejscu specyficzne światło oraz akustyka. Plac mieści się na powierzchni około 130m2 plus wąski „korytarz” (10m długości, 3 m szerokości) między budynkami, prowadzący od bramy do placu. Było to miejsce dość trudne do zagospodarowania z uwagi na obecność 6 studzienek, a także bliskość sal lekcyjnych- co narzucało niskie konstrukcje, a także konieczność zainstalowania sprzętów i konstrukcji, które nie będą uciążliwie głośne.

Głównym akcentem placu jest forma zygzakowatego labiryntu wykonanego z czterech ścianek. Ścianki mają wiele detali (liczydła, klocki, elementy ruchome, elementy dźwiękowe) i wykonane są z wyrazistych faktur. Na jednej ze ścianek mieści się krzywe lustro, a między ściankami znajdują się nieregularne przejścia. Ścianki, wykonane z miękkiego drewna, są różnej wysokości i kształtów. Podłogi labiryntu również wykonane są z drewna. W projekcie zastosowano zasady fizyki kolorów, zmieniające się światło oświetla kolejne ścianki pod różnym kątem, co daje ciekawe efekty zarówno z okien budynku, jak i na samym placu. Kolory odbijają się od siebie, mieszając się i tworząc ciekawe efekty. W fazie projektu wykonano serię zdjęć ukazujących wędrówkę światła na poszczególnych ściankach

Przy jednej ze ścian okalających plac zabaw zamontowano dwie wahadłowe huśtawki (alternatywa dla zwykłej huśtawki), przy innej mieści się zjeżdżalnia o nietypowej, fakturowej powierzchni. W najbardziej słonecznej części placu mieści się mała piaskownica o oryginalnej formie, która jest zamykana i zadaszona żeby piasek był czysty i odpowiednio wilgotny. Trudne do zagospodarowania kąty z rynnami projektant zabudował drewnianymi ściankami z podestami- są to miejsca służące wyciszeniu, gdzie dzieci mogą odpocząć, zdjąć buty, odbijać piłkę od ścianki lub przeciągać linę. Wejście do placu wieńczy drewniana brama, nad którą widnieje tablica z nazwą.

Podłożem placu jest żwir rzeczny, w alejkach między ścianami labiryntu są także  inne naturalne materiały- kora, szyszki, deski,  liny. Do wykonania placu nie zastosowano żadnych sztucznych materiałów. Podłoże nadaje się również do chodzenia boso.

Wiosną 2014r. na terenie placu pojawiła się roślinność. Zaprojektowano 9 donic o różnych wymiarach. W większości ustawiono je wzdłuż „korytarza” prowadzącego do placu tak, aby już od wejścia roślinność oddziaływała na zmysły i wprowadzała dzieci w niezwykły świat zabaw. Ze względu na niewielkie powierzchnie, do obsadzenia donic w głównej mierze wykorzystano zioła i byliny, ale również pojawił się krzew. Roślinność jest tak zaprojektowana, by w sposób zintensyfikowany i celowy oddziaływać na zmysły w większym stopniu niż zwykle. I tak:

  • zmysł wzroku pobudzają kolorowe kwiaty pelargonii, lobelii, żurawki czy budleji;
  • zmysł węchu wyostrza m.in. liliowiec, pelargonia, floks, lawenda, tymianek, mięta;
  • na zmysł dotyku działa: przetacznik, trawy ozdobne, kwiatostany budleji, kocanka włochata;
  • na stymulację dźwiękową wpływają np. trawy ozdobne, kwiatostany żurawki.

Odpowiedni dobór gatunków, łatwy dostęp do donic oraz ich odpowiednie wymiary sprawiają, że można prowadzić tu zajęcia z hortiterapii. Dzieci angażowane są w prace ogrodnicze począwszy od siewu, obserwowanie wzrostu, przesadzanie i opiekę nad roślinami. Obserwują naturalne cykle życia, umierania i odradzania. Dzięki zastosowaniu w dużej mierze gatunków jednorocznych „Zakątek wrażeń” zmienia się co roku i dostarcza nowych bodźców. Dzieci biorące udział w pracach ogrodniczych i pozostające w bliskim kontakcie z przyrodą stają się członkami wspólnoty opiekującej się ogrodem. Zwiększa się ich poczucie przynależności, bezpieczeństwa i akceptacji.

Od maja 2014r. kontynuujemy prace nad tym, by plac sensoryczny był dla naszych uczniów i wychowanków miejscem zabawy, ale również swoistym miejscem terapii. Konsultujemy pomysły z terapeutami integracji sensorycznej, specjalistami rehabilitacji ruchowej oraz oligofrenopedagogami.

Plac zabaw spełnia wymagane atesty; nie ma tu wysokich podestów (do 1 metra), bardzo ważne są też strefy dostępu dla opiekunów. Zastosowano specjalnie przygotowane drewno- topola i  osika,  które nie ma drzazg i amortyzuje uderzenia. Z placu sensorycznego już od roku korzystają również wychowankowie i uczniowie z innymi niepełnosprawnościami, jak: dziecięce porażenie mózgowe, niepełnosprawność intelektualna czy zespoły genetyczne. Dzieci chętnie i kreatywnie korzystają ze sprzętów i lubią to miejsce. Dzięki roślinom „Zakątek” zyskał dodatkowe walory. Prace nad udoskonalaniem placu zabaw nadal trwają.

P1040431

P1040434

P1040436

P1040437

P1040439

P1040442

P1040445

Aneta Jabłońska
Aneta Sieradzan (Oligofrenopedagog)

One thought on “Sensoryczny plac zabaw przy Zespole Placówek Edukacyjnych w Olsztynie”

  1. Super teraz wygląda z roślinami .Dziękuje roślinność i wysokie doniczki idealnie pasują do reszty i wzbogacają plac zabaw 😀 Widzę że i dobór roślin ciekawy. Projektując ten plac zabaw wiedziałem że będzie roślinność ale nie sądziłem że tak dobrze to wyjdzie.

Comments are closed.