Pierwszy w Polsce ogród terapeutyczny przy placówce służby zdrowia powstał w Toruniu.
Instytucją, która odważyła się wyjść poza standardy publicznej opieki zdrowotnej jest Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy im. Ks. J. Popiełuszki w Toruniu przy ulicy Ligii Polskiej. Przebywają tam pacjenci wymagający opieki długoterminowej, po udarze mózgu, ze schorzeniami neurodegeneracyjnymi, z ciężkimi uszkodzeniami mózgu i urazami czaszkowo-mózgowymi. W 2008 r. ZPO otrzymał nagrodę Marszałka Województwa kujawsko-pomorskiego jako „Obiekt bez barier”.
W wyniku poszukiwań nowoczesnych metod pracy z pacjentami, zdecydowano się na budowę Terapeutycznego Ogrodu Zimowego, który umożliwi wprowadzenie ponadstandardowych form terapii jak, np. hortiterapia czy kynoterapia.
W 2010 roku rozpoczęły się prace nad projektem. Zdecydowano, że obiekt powstanie nad istniejącym parkingiem. Rok później rozpoczęto budowę, która wzbudziła duże zainteresowanie okolicznych mieszkańców a w styczniu 2012 roku obiekt został oddany do użytku. Ciekawa, nowoczesna bryła dobrze wpisała się w otoczenie, stanowiąc atrakcyjny element infrastruktury osiedla o monotonnej zabudowie.
Niektóre z szyb są kolorowe, co daje ciekawy efekt wizualny wykorzystywany w terapii do stymulacji wzroku.
Wnętrze ogrodu można podzielić na kilka niezależnie od siebie funkcjonujących stref, w których odbywać się mogą odrębne zajęcia. Podział ten umożliwiają 3 ruchome ścianki wegetatywne gęsto obsadzone roślinami, zapewniające intymność poszczególnych miejsc. Na półkach ustawiono rośliny w doniczkach co wyglądało trochę jak regały wystawowe w sklepie ogrodniczym więc wykonawca zasugerował żeby półki wypełnić podłożem i w nim posadzić rośliny.
Obecnie ścianki są dość szczelnie pokryte zielenią i spełniają funkcję podziału przestrzeni a dojrzałe rośliny oprócz tego, że są bardzo efektowne mogą być z powodzeniem wykorzystywane w terapii.
Do obsadzenia ścianek użyto paprocie z rodzaju Adiantum i Nephrolepis, zielistki, maranty, fikusy pnące, fittonie, pepperomie, cyklameny, gardenie, begonie, trójskrzyny (zwane krotonami) oraz zioła tj. rozmaryn, lubczyk, tymianek, bazylia, mięta. Niestety z powodu braku dostatecznej ilości światła zimą, zioła przestały rosnąć a w efekcie obumarły. Wymieniono je na gatunki bardziej dostosowane do panujących warunków.
Pozostałe rośliny posadzono w doniczkach i rozmieszczono wzdłuż przeszklonych ścian na ażurowych konstrukcjach schowanych za niewysokim murkiem. Znajdziemy tam m.in. palmy Phoenix, Caryota, Howea, fikusy benjamina, skrzydłokwiaty, fatsje, sansewierie, draceny, zroślichy, aglaonemy, cibory, filodendrony. Niestety część roślin jak np. te z rodziny obrazkowatych czy fikusy nie nadają się do wykorzystania w czynnej terapii z powodu zawartości toksycznych alkaloidów. Mogą jedynie pełnić rolę estetyczną oraz być wykorzystywane do biernej terapii jako zieleń towarzysząca.
Wewnątrz znajdziemy także podwieszany sufit (sky ceiling) imitujący naturalne niebo, z możliwością zmiany barwy i regulacji natężenia światła, system audio, podświetlane fontanny i słupy z płynącą po nich wodą zapewniające korzystny mikroklimat i optymalną wilgotność dla wzrostu roślin.
Od początku swojego działania Terapeutyczny Ogród Zimowy dobrze służy pacjentom korzystającym z jego walorów co umożliwiło przeniesienie zajęć terapeutycznych z „białych sal” w bardziej przyjazne człowiekowi miejsce. Codziennie kilkadziesiąt osób poddawanych jest tam terapii. Dodatkowo w weekendy ogród jest otwarty dla bliskich odwiedzających chorych, którzy mogą z nimi przebywać w przyjemnym otoczeniu.
Jak mówi Dyrektor Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego Grażyna Śmiarowska – Szczególne środowisko, mikroklimat ogrodu, poprzez bogactwo wrażeń zmysłowych sprawia, że ogród staje się dodatkową salą terapeutyczną.
Istotą funkcjonowania obiektu jest program stymulacji polisensorycznej czyli oddziaływanie na pacjenta z uszkodzeniem mózgu jak największą ilością bodźców. System audio daje możliwość odtwarzania muzyki, odgłosów natury czy śpiewu ptaków a zieleń i kwiaty działają kolorem, zapachem, fakturą. Imitacja nieba dodatkowo stymuluje wzrok a szum płynącej wody pobudza słuch.
Przebywanie w takim otoczeniu ma również korzystny wpływ na terapeutów i opiekunów zaangażowanych w terapię. Ponadto ogród stał się ulubionym miejscem wszelkich szkoleń, konferencji i zebrań dla personelu, będąc dobrym tłem dla rozmów i negocjacji.
Realizacja inwestycji możliwa była dzięki środkom z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Urzędu Marszałkowskiego województwa kujawsko-pomorskiego, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Gminy Miasta Torunia i Stowarzyszenia na Rzecz osób przewlekle chorych „CHRONICA”. Projekt „Rozbudowa Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego o Ogród Zimowy wraz z zagospodarowaniem terenu” kosztował 1,6 mln zł. Miasto Toruń dofinansowało budowę kwotą 285 208, 06 zł.
Fotografie – Marcin Nowakowski
Linki do stron ZPO:
Mariusz Warachim